گفتگوی روزنامه صمت با دکتر مولوی در رابطه با مبحث مالکیت فکری
1394/11/13
مالکیت فکری در کشورهای توسعه یافته جزئی از زیرساخت های حقوقی است
زمانی که در مورد مالکیت فکری صحبت میکنیم ، نام امریکا در زمینه مالکیت فکری به عنوان بزرگترین کشور در جهان مطرح میشود . از دهه 1880 میلادی قوانین مالکیت فکری در ایالت متحده امریکا تصویب شد و ضمانت اجرایی پیدا کرد .شرکتها ایده و افکار خود را ثبت میکردند تا امکان سوء استفاده از آن نباشد . از نمونه این شرکتها در امریکا میتوان به شرکت مایکروسافت اشاره کرد .این شرکت درآمد سخت افزاری نداشته و تنها از طریق نرم افزار کسب درآمد می کند در این میان ، نزدیک به 50 میلیارد از درآمد خود را فقط از حوزه فروش پتنت ها ( حق ثبت ) کسب میکند . شرکتهایی مثل اپل و سامسونگ نیز از جمله شرکتهایی هستندکه به جذب و ثبت این حق ثبت ها روآورده اند در این خصوص صمت با پیمان مولوی کارشناس و تحلیلگر اقتصاد بین الملل گفت و گو کرده که در ادامه میخوانید :
هدف از اجرای مالکیت فکری در دنیای تجارت چیست ؟
تمام هدف ایده مالکیت فکری ، تجاری سازی است . مالکیت فکری سبب می شود تا ایده هر فردی چه در حوزه نرم افزار و چه سخت افزار در همه بخش ها ثبت شود و ساز و کارهای حقوقی از آن حمایت کند این حمایت به معنای این است که اجازه بهره برداری غیرقانونی از ایده به افراد داده نشود . در این شرایط ، مالکیت ایده در اختیار فرد باقی می ماند و این زمینه تجاری ایده را فراهم می کند . چرا که اگر از ایده حفاظت نشود ، در صورت انتشار آن ، ممکن است از سوی دیگران مورد سوء برداشت قرار بگیرد که در این حالت ، تجارت حاصل از آن به موفقیت نخواهد رسید .
جایگاه ایران در حوزه مالکیت فکری چگونه است ؟
برای اینکه بتوانیم بگوییم ایران چقدر از بحث مالکیت فکری در جهان دور است ، فقط کافی است بگوییم که در حدود 20سال پیش شرکتهایی چون شرکت توشیبا نزدیک به 4 هزار پتنت ( حق ثبت ) ثبت شده داشتنددر حالی که ایران در آن زمان به طور کل وارد این حوزه نشده بود .
در مورد پتنت ها توضیح دهید ؟
پتنت ها حقوقی هستند که به ایده و فکر افراد داده می شود تا به موجب آن ، آن ایده و فکر به ثبت جهانی برسد تا افراد دیگر اجازه استفاده و کپی از آن را پیدا نکنند کشورهای عضو در سازمان تجارت جهانی و عضو سازمان جهانی مالکیت فکری باید از این حق پبت حمایت کنند. وقتی پتنت ثبت می شود فرد دیگری اجازه بهره برداری از آن را ندارد و درصورتی که خواهان استفاده از آن باشد ، باید از مالک آن خریداری کند .
چه چیزی این حق را تضمین می کند ؟
زیرساخت های حقوقی ضامن حق ثبت یا همان پتنت ها هستند . مالکیت فکری باید به عنوان یکی از زیر ساخت های حقوقی کشور مطرح باشد تا مالکان این حق بتوانند آن را حفظ و کشورها بتوانند از آن حمایت کنند .
آیا حق ثبت در کشور ما جزو زیرساخت هاست ؟
در کشور ما از نظر حقوقی تقریباً کار زیادی انجام نشده است . البته اقداماتی صورت گرفته است اما این تمام کار نیست ما گام های اولیه هستیم در این راستا انجمنی با نام انجمن علمی حقوق مالکیت فکری ایران شکل گرفته است که این خود امیدوار کننده است . اما نکته مهم این است که قوانین و مقررات ما همانند کشورهای غربی حامی مالکیت فکری نیست . نه تنها در غرب بلکه در کشوری مثل ژاپن نیز اقدامات خوبی انجام شد که ما با آن فاصله داریم .
ایران در زمینه مالکیت فکری می تواند به تجاری سازی برسد ؟
بحث دیگر در مورد ایران ، عضویت ما به عنوان ناظر در سازمان تجارت جهانی است . بر همین اساس تقریباً بسیاری از قوانین مربوط به مالکیت فکری را رعایت نمی کنیم . این همان بحرانی است که ما در آینده با آن روبرو خواهیم شد . اگر بخواهیم عضو اصلی سازمان تجارت جهانی شویم ، باید این قوانین و پتنت ها را رعایت کنیم .
دیگر نمی توانیم به راحتی امروز نرم افزارهای مختلف را بشکنیم و استفاده کنیم . از این لحاظ ، به دلیل نداشتن زیرساخت های حمایتی و حقوقی ، در نقطه ابتدایی هستیم و اگر قوانین تجاری کشور ما از نظر حقوقی اصلاح نشود ، نمی توانیم حق مالکیت فکری را تجاری کنیم .
وضعیت کشورهای توسعه یافته در حمایت از مالکیت فکری چگونه است ؟
کشورهای توسعه یافته نه تنها از مالکیت فکری حمایت می کنند بلکه آن را به جزئی از زیرساخت های حقوقی و سرمایه داری خود تبدیل کرده اند . در کشورهای سرمایه داری برای اینکه فکر و ایده به تجارت تبدیل شود ، از این حقوق حمایت می کنند و بخش از قوانین آنها شده است . در این کشورها ، آسان نیست کسی بخواهد برند یک کشور را کپی کند یا ایده سخت افزاری یک شرکت را تقلید کند بخاطر همین است که در امریکا شاهد رشد شرکت های بزرگی در زمینه فناوری هستیم که همه بر اساس مالکیت فکری کار می کنند اما در ایران زمانی که یک وب سایت جدید را خلق می کنید ، ممکن است ده ها وب سایت شبیه به آن ساخته شود این در حالی است که مالک آن از نظر قانونی و حقوقی هیچ امکانی برای پیگرد ندارد .
چرا کشورهای توسعه نیافته مخالف مالکیت فکری هستند ؟
دلیل مخالف بودن این است که این کشورها به ساده و آماده در اختیارداشتن هر چیزی عادت دارند . به عنوان نمونه کمتر کسی است که در ایران نرم افزارهای اصل را از شرکت مایکروسافت خریده باشد .
علاوه بر آن ، ما هنوز از لحاظ ظرفیت و عمق اندیشه به این نتیجه نرسیده ایم که اگر از مالکیت فکری حمایت کنیم باعث رونق علم و فناوری می شود . البته باید بیان کنم که خوشبختانه در حوزه دانش بنیان به این مهم دست یافته ایم که حق ثبت باید رعایت شود .
نسبت به رسیدن ایران به جایگاه مناسب در حوزه مالکیت فکری خوشبین هستید ؟
اگر بخواهیم به عضویت سازمان تجارت جهانی درآییم ، شکی نداشته باشیدکه باید این دوره گذار را طی کنیم و باید به کشور حامی مالکیت فکری و حق ثبت تبدیل شویم . در پایان ، اینکه مثلاً درباره زمانی 5 سال آینده به این مهم دست می یابیم یا خیر ، تصور من این است که خیر ، اما شاید در 10 سال آینده بتوانیم به آن برسیم .