اقتصاد رفتاري چيست؟ ( سخنرانی دکتر پیمان مولوی با موضوع اقتصاد رفتاری )
1398/10/23
اقتصاد رفتاري چيست؟
اقتصاد_رفتاری (Behavioral Economics) از جمله رشته‌هایی است که طی سال‌های اخیر به شدت مورد استقبال دانشگاهیان و نیز مخاطبان عمومی قرار گرفته‌اند.
البته بحث‌ها و تحقیقات اقتصاد رفتاری و حوزه مالی رفتاری (Behavioral Finance) که به آن نزدیک است، چند دهه قدمت دارند.
اما شاید بتوان گفت تلاش‌های دانیل کانمن از یک‌سو و اعطای جایزه نوبل اقتصاد به ریچارد تیلر از سوی دیگر باعث شد که این رشته بین عموم مردم نیز بیشتر شناخته شده و جدی‌تر گرفته شود.
ما در این مطلب دو هدف را دنبال می‌کنیم. نخست این‌که برخی تعریف‌های ابتدایی و کلیدی درباره‌ی اقتصاد رفتاری و مالی رفتاری را ارائه خواهیم کرد. دومین هدف هم این است که سایر درس‌ها و بحث‌هایی را که در متمم مطرح شده‌اند و با این حوزه ارتباط دارند، معرفی کنیم.
برای درک موضوع اقتصاد رفتاری لازم است ابتدا دو مفهوم مطلوبیت (Utility) و عقلانیت اقتصادی (Economic Rationality) را بشناسیم.
اقتصاددان‌ها مفهومی به نام مطلوبیت تعریف می‌کنند و معتقدند که انسان‌ها هنگام تصمیم گیری و انتخاب میان گزینه‌های مختلف، می‌کوشند کاری کنند که مجموع مطلوبیت برای آن‌ها افزایش یابد.
البته مطلوبیت یک مفهوم کیفی و ذهنی است؛ اما همه‌ی ما کمابیش درکی از آن داریم.
مثلاً اگر بگوییم حقوق پنج میلیون تومانی برای ما A واحد مطلوبیت ایجاد می‌کند، فرض بر این است که حقوق ده میلیون تومانی، برای ما به اندازه‌ی دو برابرِ A مطلوبیت ایجاد کند.
وقتی از عقلانیت اقتصادی حرف می‌زنیم منظورمان این است که انسان‌ها، مطلوبیت را به همان شکلی که اقتصاددان‌ها “تعریف کرده‌اند” محاسبه می‌کنند و بر همان اساس نیز تصمیم می‌گیرند.
پس باید این نکته را به خاطر داشته باشیم که وقتی می‌گوییم رفتارهای اقتصادی انسان‌ها عقلایی نیست منظورمان این نیست که رفتارهایشان نادرست است؛ یا این‌که دیوانه‌اند.
صرفاً منظورمان این است که عقل و منطق و خرد انسان‌ها، با آن عقل اقتصادی که اقتصاددان‌ها فرض می‌کنند تفاوت دارد.