رویکرد سیستمی در اقتصاد ایران نایاب است ( سرمقاله پیمان مولوی در روزنامه ابتکار)
1400/06/04
رویکرد سیستمی در اقتصاد ایران نایاب است
این روزها که در جریان برنامه‌های وزرای پیشنهادی هستیم بیشتر و بیشتر می‌بینیم که رویکرد سیستمی در برنامه‌ها کمیاب و نایاب است، رویکرد جزیره‌ای کماکان وجود دارد.
در ابتدا باید گفت که سیستم به معنای یک مجموعه متشکل شده از اجزای مرتبط به هم است. هرکدام از این اجزا وظیفه‌ای مشخص دارند که در راستای نتیجه‌ای مشخص انجام می‌شوند. اختلال در عملکرد هرکدام از این اجزا می‌تواند نتیجه نهایی را مختل کند. از آنجایی که تمامی سیستم‌ها دارای یک ورودی، پردازش، خروجی و بازخورد هستند، رویکرد سیستمی برای تمام مدیران سازمان‌های مختلف، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. زیرا درصورت برنامه‌ریزی نداشتن و مشخص نکردن رویکرد سیستمی، ممکن است تمامی روند اجرای سیستم‌ها، به مشکلاتی برخورد کنند. رویکرد های سیستمی به مدیران کمک می کند تا، بتوانند الگوها و فعالیت های مختلف را در کنار یکدیگر مورد بررسی قرار دهند و به صورت کلان متوجه شوند که چگونه می‌توانند در مسیر موفقیت قرار بگیرند.
بهتر است با ذکر یک مثال شما را با روند آن، بیشتر آشنا کنیم. به طور مثال در بدن انسان ها هرکدام از اجزای بدن، با توجه به فرمان مغز به فعالیت می‌پردازند و رفتار هر کدام از این اجزا در روند کلی سیستم (که همان بدن انسان است) تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل نمی‌توان هرکدام از این اجزا را به طور مستقل و جداگانه تعریف کرد. تمامی اجزای بدن در راستای حیات و سلامت انسان، با مدیریت مغز به فعالیت می‌پردازند. رویکرد سیستمی نیز، روندی مشابه با سیستم بدن انسان دارد.
کلی‌گرایی: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رویکرد سیستمی، این است که در این رویکرد سیستم در هیچ شرایطی از کل به جز تبدیل نمی‌شود بلکه از جز به سمت کل می‌روند و کل را بررسی می‌کنند.
ورودی و خروجی: تمامی سیستم‌ها به طور کلی دارای یک ورودی (داده) و یک خروجی (ستانده) مشخص هستند. به عنوان مثال ورودی فرایند تولید، برنامه تولید، مواد اولیه و درخواست است و خروجی آن، محصول تولید شده و گزارش است.
پیوستگی اجزا: تمامی اجزای یک سیستم به یکدیگر وابسته هستند و تمامی فعالیت‌های آنها با یکدیگر پیوستگی دارند. هرگاه یکی از اجزا دچار مشکل شود، بر روی کل سیستم اثر می‌گذارد، مانند بدن که اگر هر قسمتی دچار مشکل شود، کل بدن از کار می افتد.
هدف: تمام اجزای سیستم در راستای رسیدن به یک هدف مشخص، فعالیت می کنند.
تبدیل: در رویکردهای سیستمی تمامی داده‌ها و ورودی‌ها به خروجی تبدیل می شوند.
تنظیم: تمامی اجزای یک سیستم باید به گونه‌ای تنظیم شوند که، به یک خروجی مشخص دست یابند.
نظم: بی‌نظمی و گسیختگی در یک سیستم به معنای پایان سیستم و از بین رفتن آن است. بنابراین در رویکرد سیستمی، نظم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. رویکرد سیستمی و در کنار آن رویکرد و نگرش فرآیندی، برمبنای نظم است و بدون آن معنایی ندارد.
روند فعالیت: یک سیستم کلی به چندین سیستم‌های کوچک‌تر تقسیم بندی می شود. که هر کدام از سیستم‌های کوچک دارای اجزای مختلفی هستند و تمامی سیستم‌های کوچک خود اجزای سیستم اصلی هستند.
جداسازی: سیستم‌هایی که از پیچیدگی بسیار زیادی برخوردار هستند. از واحدهای تخصصی برای انجام فعالیت‌ها استفاده می نمایند.
هماهنگی خروجی: تمامی ورودی‌ها باید به گونه‌ای بررسی شوند که، تمامی خروجی‌های اجزا با یکدیگر هماهنگی کامل داشته باشند، تا بتوانند یک هدف مشخص و خروجی معین داشته باشند.
حال این تعریف را در کنار رویکرد اقتصادی دولتها در ایران قرار دهیم متوجه می‌شویم که در اصل برخلاف ان عمل می شود.
وزارت اقتصاد یک کار دارد و وزارت مسکن روی تولید یک میلیون واحد مسکن برنامه ریزی می کند، وزارت نفت یک برنامه دارد و وزارت رفاه برنامه ای دیگر و از همه مهمتر وزارت صمت هم گلوگاه قیمت گذاری و اقتصاد دستوریست.
بدون رویکرد سیستمی حل مشکلات اقتصادی ایران دور از دسترس و یک فانتزی ذهنی است.