وقتی اقتصاد، اولویت نیست
1401/05/31
وقتی اقتصاد، اولویت نیست
اقتصاد ایران مانند ماشینی است که کیلومترشمار و نشانگر ندارد
محمدرضا ستاری- چند روز قبل به نقل از بانک مرکزی، آماری تامل‌برانگیز از میزان رشد صنعتی کشور در طول چهار دهه منتشر شد. در این آمار آمده است در دهه ۱۳۹۰ طی چهار سال یعنی بازه زمانی ۱۳۹۱، ۱۳۹۲، ۱۳۹۴ و ۱۳۹۷ رشد سالانه تولید صنعتی کشور منفی و میانگین رشد سالانه شاخص تولید صنعتی طی این دوره تنها ۱/۲ درصد بوده است. این یعنی در دهه ۱۳۹۰ رشد تولید صنعتی در کشور بیش از ۷ برابر نسبت به دهه ۱۳۸۰ کاهش یافته است، به طوری که مطابق آمارهای ارائه شده در دهه ۱۳۸۰ میانگین رشد سالانه شاخص تولید صنعتی ۸/۱۴ درصد بوده که در مقایسه با ۱/۲ درصد دهه اخیر، بیانگر افت بخش تولید و شرایط رکود است. حتی مقایسه آمارهای ارائه شده از ۱۳۵۷ تا ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که در دهه ۱۳۹۰، کمترین رقم طی ۴ دهه برای رشد تولید در کشور رقم خورده است.
در این میان هر چند که بررسی جدول شاخص‌ها، نشان می‌دهد که تولید صنعتی کارگاه‌های بزرگ از سال ۱۳۵۷ تا ۱۴۰۰ روندی افزایشی داشته است، اما نکته مهم اینجاست که میانگین رشد سالانه تولید در دهه ۱۳۶۰ برابر با ۴/۶ درصد، در دهه ۱۳۷۰ برابر با ۱۰ درصد، در دهه ۱۳۸۰ برابر با ۸/۱۴ درصد و در دهه ۱۳۹۰ برابر با ۱/۲ درصد بوده است؛ یعنی روند رشد تولید در طول سه دهه به صورت منطقی افزایش داشته اما در طول ۱۰ سال اخیر به ناگهان از ۸/۱۴ درصد به ۱/۲ درصد رشد افول کرده است، تغییر معناداری که به گفته کارشناسان به موازات سلسله موانع و مشکلات ایجاد شده، دهه ۱۳۹۰ را به دهه سوخته صنعت و اقتصاد تبدیل کرده است.
تمام جهت‌گیری‌ها باید معطوف به رشد اقتصادی باشد
در همین رابطه دکتر پیمان مولوی اقتصاددان در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» در خصوص علت رقم خوردن چنین شرایطی در فضای اقتصادی و صنعتی کشور توضیح می‌دهد: دلیل وقوع چنین اتفاقی این است که در کشور ما اقتصاد در اولویت نیست. وقتی اقتصاد در اولویت باشد تمامی جهت‌گیری‌ها معطوف به تحقق رشد اقتصادی است. رشد اقتصادی نیز به این دلیل مهم است که درآمد سرانه مردم رشد داشته باشد. در واقع در طول یک دهه گذشته، رشد اقتصادی کشور صفر بوده است. حال در زمانی که متوسط رشد اقتصادی کشور صفر بوده، نقدینگی ۱۳ برابر افزایش یافته است. به همین دلیل است که شما اگر جروم پاول را هم به عنوان اقتصاددان به کشور بیاورید، به غیر از افزایش نرخ بهره، کار خاص دیگری از دستش ساخته نیست.
وی در ادامه می‌افزاید: همین آماری که در خصوص کاهش هفت برابری رشد صنعتی کشور اعلام شده باید این نکته نیز به آن اضافه شود که در طول یک دهه گذشته تشکیل سرمایه ثابت نیز از سال ۱۳۹۰ تاکنون منفی بوده است. یعنی از آن زمان تا امروز علاوه بر اینکه ارزش ماشین‌آلات و تجهیزات به یک‌دهم کاهش یافته، مطابق آمارهای رسمی وزارت اقتصاد و دارایی، درآمد سرانه نیز ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده است. لذا وقتی ما به نشانگرهای اقتصادی توجه نکنیم، مانند این است که کیلومترشمار ماشین اقتصاد کشور را باز کرده و در حال حرکت هستیم. این ماشین اقتصاد حرکت می‌کند، اما اینکه چگونه و در چه شرایطی حرکت می‌کند، برای ما مشخص نیست.
چنین مساله‌ای از سال ۱۳۹۷ کاملا ملموس و مشخص شده است، زیرا در این سال خط استهلاک از تشکیل سرمایه ثابت گذشته و کمتر شده است. معنی ساده چنین اتفاقی این است که شرکت‌ها و بنگاه‌های صنعتی، هزینه تعمیر و نگهداری استاندارد خود را از دست داده‌اند. خروجی چنین مساله‌ای از دست رفتن نوآوری، کیفیت و بهینه‌سازی است که در نهایت دهه ۱۳۹۰ را دهه به دهه از دست رفته اقتصاد تبدیل کرده است.
تنها راهکار خروج از این وضعیت
این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که در چنین شرایطی چه باید کرد، تاکید می‌کند: باز هم خاطرنشان می‌کنم که اقتصاد باید در اولویت قرار بگیرد. خروجی کل کشور باید به سمت رشد اقتصادی معطوف شود. اگر این تفکر و اقدام محقق شود که می‌توان امیدوار به خروج از این شرایط بود، اما اگر چنین تفکری غالب نشود باز هم دچار مشکلات و اتفاقات دهه ۱۳۹۰ خواهیم شد. بنابراین باز هم تاکید می‌کنم که اقتصاد باید در اولویت قرار گرفته و رشد اقتصادی نیز به عنوان موتور محرک افزایش رشد دقیقه به دقیقه درآمد سرانه ایرانیان شود. در واقع تنها راهکار خروج ما از چالش کنونی همین مساله است که اگر محقق نشود، همچنان با ابعادی بیشتر درگیر مشکلات اقتصادی، صنعتی و معیشتی خواهیم بود.
